توصیف ساختمان دستوری مرزبان نامه

از آن جا که مطالعات دستوری در فهم متون زبان و ادبیات فارسی موثر است و باعث برطرف شدن مشکلات دستوری و سبکی متون کهن می شود؛ توصیف ساختمان دستوری مرزبان نامه به عنوان یکی از آثار نثر فنّی حائز اهمیت می باشد. تحقیق و مطالعه ی دستوری این اثر براساس نظریه ی ساختاری ــ گشتاری، باعث رفع ابهام در درک مطلب و شناخت سیر تحول زبان در قرون قبل و بعد از این اثر است؛ در این پژوهش محقق با توصیف ساختمان دستوری براساس متن مرزبان نامه در پی دست یابی به ویژگی های دستوری و ساختار زبانی و سبکی این نوع از نثر و دوره ی خلق آن اثر است. در مواردی که ساختار از عهده ی توصیف برنیامده است از نظریه ی گشتاری برای توصیف مقوله های دستوری در جهت تبیین پیچیدگی های لفظی و معنایی استفاده شـده است. سـاخت هایی از متن هم که براساس دستور امروزی قابل توصـیف نبوده، در حوزه ی دستور تاریخی مورد بررسی قرار گرفته اند. این پژوهش در ده فصل دسته بندی شده است که عبارتند از: واج، تکواژ، واژه، گروه فعلی،گروه اسمی، ضمیر، گروه صفتی، گروه قیدی، حروف، و جمله. در مبحث جمله، از شیوه ی باطنی در جهت توصیف ساختار جمله و انواع آن استفاده شده است؛ زیرا این روش با ارائه ی سه مشخصه ی همزمان، توصیف گویاتری نسبت به روش های دیگر دستورنویسان ارائه می دهد. در گروه اسمی نیز تکواژهای صرفی از مقوله ی وابسته پذیری خارج شده است زیرا نگارنده معتقد است بحث وابسته پذیری در حوزه ی نحو مطرح است در صورتی که تکواژهای صرفی مربوط به حـوزه ی صرف هستند. به علت فاصله ی زمانیِ اثر مورد مطالعه با عصر حاضر، نگارنده ناچار از بررسی برخی از مقوله های زبان شناسی نیز بوده است که عبارتند از: تحول و دگرگونی واج ها در ساختمان واژه، تحول معنایی برخی از واژه ها، سـاخت های کهـن واژگان و مشخص نمودن برخی از واژه ها که امروزه از زبان فارسی رخت بربسته اند. در پایان هر فصل، نتایج به دست آمده بیان شده است که در واقع ویژگی های سبکی مرزبان نامه به حساب می آیند.